اضطراب و استرس، یکی از مشکلاتی است که در برخی از دانش‌آموزان وجود دارد و متأسفانه در مواردی تأثیرات نامطلوبی بر عملکرد دانش‌آموزان در جامعه، مدرسه و حتی در خانه دارد. که از نتیجه‌ی این اضطراب و استرس می توان به ترس از محیط جدید، ناتوانی‌های یادگیری، کاهش عملکرد درسی و تحصیلی دانش‌آموزان خواهد بود.

علاوه بر این، اضطراب و استرس به‌مرور زمان، می‌تواند مشکلات جسمی برای دانش‌آموزان مضطرب به بار بیاورد. از آنجایی که این نوع اضطراب و استرس عمدی نیست و به‌صورت کاملا ناخودآگاه بروز می‌کند، صرفا دعوت کردن دانش‌آموز به آرامش داشتن تاثیری نخواهد داشت. با تمرین‌هایی که دانش‌آموزان می‌توانند انجام دهند و همچنین همکاری و همراهی والدین می‌توان این اضطراب و استرس را کنترل کرد. در این مقاله نکاتی را برای والدین و دانش‌آموزان مضطرب بیان کرده‌ایم تا از این طریق دانش‌آموزان بتوانند با کمک  والدین اضطراب و استرس خود را کنترل کنند.

روانشناسان بر این باور هستند که با کاهش استرس و اضطراب های نابجا در دانش‌آموزان، نه‌تنها شاهد نتیجه مطلوبی خواهیم بود، بلکه آن‌ها با امیدواری بیشتری تلاش خواهند کرد. داشتن استرس و اضطراب بیجا در دانش‌آموزان سبب خواهد شد با وجود تلاش بسیاری که دارند، نتیجه‌ی مطلوبی به دست نیاورند.

اما نکته مهم این است که استرس و اضطراب از کجا سرچشمه می‌گیرد. ریشه‌ی این ترس که سبب استرس می‌شود از چیست. لازم است بدانید که استرس دانش‌آموزان به‌خاطر طرز فکر غلط آن‌ها از مواردی چون امتحان،نتایج امتحان، تصورات ذهنی که بر اساس شنیده ها پیدا کرده، محیط خانه و خانواده و مواردی از این قبیل می‌باشد.

در حقیقت استرس پاسخ غیراختصاصی بدن انسان است به هر نیازی که دارد. این پاسخ می‌تواند به شکل‌های گوناگونی مانند اضطراب ناگهانی و یا حتی شادابی ظاهر شود. از طرفی استرس همان نیرویی است که موجب آغاز فعالیت می‌شود.

استرس در مدارس

رسیدن به اهداف آموزشی که مدارس به عنوان هدف اساسی خود به ‌آن‌ها توجه دارند، مستلزم تأمین بهداشت روانی دانش‌آموزان است. در نظر داشته باشید که سلامت روانی دانش‌‌آموزان هم در خانه و هم در مدرسه با پیشرفت تحصیلی آن‌ها ارتباط دارد و دانش‌آموزانی که به نحوی از مشکلات روانی یا از نبود بهداشت روانی مناسب رنج می‌برند، بیشتر در معرض افت تحصیلی قرار دارند. بنابراین ضروری است جهت تأمین شرایط مناسب برای نیل به اهداف آموزشی، تربیتی و تضمین سلامت افراد جامعه در سنین مختلف، عوامل بازدارنده‌ی آن را مورد بررسی و اصلاح قرار داد.

 

عوامل استرس دانش‌آموزان

۱-استرس امتحان

امتحانات یکی از عوامل استرس‌زا در مدارس و حتی دانشگاه‌ها است. البته استرس امتحان لازم است و چنانچه وجود نداشته باشد، مطالعه و یادگیری معنای خود را از دست خواهد داد. جالب است بدانید این نوع استرس بیشتر سراغ دانش آموزانی می رود که مسولیت پذیری کمتری دارند و در انجام تکالیف و مطالعات سستی می کنند که به تبع آن پیامدهای منفی و مختلفی برای وی ایجاد می شود.

۲- استرس محیط

روشن است که محیط فیزیکی از جمله شرایط ساختمانی، نور، رنگ و بهداشت محیط، در سلامت روان دانش‌آموزان تأثیرگذار است. از آنجایی که قسمت عمده‌ی ساعات روزانه دانش‌آموزان در محیط مدرسه می‌گذرد، شرایط نامناسب مثل ناکافی بودن نور، تنش های دانش آموزی و جو های ناسالم در گروهها، سیستم گرمایش و سرمایش نامناسب و خصوصا احساس امنیت بسیار حائز اهمیت است.

۳- و اما مهمترین عامل: شرایط خانوتدگی و اصرار خانواده برای کسب نمره‌ی بیشتر می باشد که متاسفانه تعادل ذهنی دانش‌آموز را به هم می‌زند. لذا شرایط منزل را به گونه ای تنظیم کنید که فرزندتان احساس امنیت و آرامش خاطر داشته باشد و فرزندتان را آنگونه که هست بپذیرید نه آنطوری که شما می خواهید باشد.

برخی راهکارها:

•  شاید کودک شما نگران این مسئله شود که ممکن است نتوانم دوستی پیدا کنم! یا اینکه می‌توانم با بچه‌ها ارتباط خوبی برقرار کنم! یا ممکن است کسی از من خوشش نیاید! به فرزند خود کمک کنید و بگویید که همه دانش آموزان هم مانند تو هستند و درگیر این مسئله نباشد و به مرور زمان این مشکلات حل می شود و دوستان خوبی پیدا خواهد کرد.
• شاید نگران باشد معلم از او ناراحت شود. در اینجا به فرزند خود قبل از رفتن به مدرسه بگویید که با دقت به صحبت‌های معلم خود و پرسنل مدرسه گوش دهد تا موفق شود و معلم از اون راضی باشد.
• اگر فرزند شما نگران دوری از شما است، خود را کاملا خونسرد نشان دهید زیرا اضطراب شما به اواسترس بیشتری می‌دهد. همچنین می توانید به او بگویید یک عکس خانوادگی ک را با خود به مدرسه ببرد و زمانی که دلتنگ شد، عکس را نگاه کند و در آغوش بگیرد.
• اگر فرزند شما نگران اذیت شدن توسط دیگران است، به او اعتماد به نفس بدهید. بگویید قوی باشد و خود را ضعیف نشان ندهد، به چشمان دیگران نگاه کند و صاف بایستد. به او بگویید اگر اتفاقی افتاد و کسی او را تهدید کرد، پشت او هستید و از او حمایت می کنید. اما در ابتدا ایجاد نکردن مزاحمت برای دیگران را به فرزند خود یادآوری کنید.

• به او اطمینان دهید که با برقرار کردن ارتباطی خوب، می‌تواند دوستان خوبی پیدا کند و زنگ تفریح تنها نباشد. به او بگویید شاید از دوستان قبلی‌ که داشته ای بهتر باشند.

• با سازماندهی کردن خانه، می‌توانید نگرانی و استرس مدرسه را از فرزند خود دور کنید. به عنوان مثال تغذیه او را از شب قبل آماده کنید و مکانی مناسب برای استراحت کردن او آماده کنید تا استرس را از خود دور کند.

• بسیاری از دانش آموزان نگران کسب نمره خوب یا صرف وقت برای مطالعه هستند. استرس امتحان فقط بر دانش آموزان ضعیف تأثیر نمی‌گذارد، بلکه افرادی که پیشرفت‌های زیادی دارند نیز معمولاً استرس زیادی را برای انجام خوب امتحانات تجربه می‌کنند.

• وقتی فرزند شما تکالیف را به موقع انجام ندهد، یادگیری او کامل نشده و ممکن است در حل مسائل و امتحانات ناامید شود در این صورت انجام تکالیف برای او سخت‌تر می‌شود. این مسئله می‌تواند باعث ایجاد یک چرخه استرس‌زا شود که در آن تکالیف انباشته می‌شوند و کودک شما زمان یا انرژی لازم را برای انجام همه آن‌ها ندارد و منجر به استرس بیشتر می‌شود.

• دانش آموزانی که مهارت‌های سازماندهی و برنامه ریزی ضعیفی دارند، استرس بیشتری را در مدرسه تجربه می‌کنند. این مسئله معمولاً به این دلیل است که آن‌ها درک لازم برای یادگیری ندارند. اگر این مهارت‌های سازمانی بهبود نیابند، ممکن است همچنان عقب بمانند و منجر به استرس و ناامیدی بیشتری در آنها شود.

• نداشتن خواب کافی، تمرکز و یادگیری موثر را در دانش آموزان از بین می‌برد. خواب ناکافی می‌تواند منجر به احساس استرس در دانش آموز شود و ممکن است عملکرد خوب در کلاس را کاهش دهد. مطالعات نشان داده است دانش آموزانی که هر شب 8 تا 10 ساعت نمی‌خوابند، نسبت به دانش آموزانی که خواب کافی دارند، بیشتر دچار استرس مدرسه می‌شوند.

• انجام یک حرکت متفاوت می‌تواند برای بسیاری از دانش آموزان استرس‌زا باشد. این حرکت متفاوت می‌تواند شروع آن در مدرسه جدید بوده یا انتقال از دبستان به راهنمایی باشد. کلاس‌های جدید، معلمان جدید و روال‌های جدید همگی می‌توانند برای دانش آموزان استرس‌زا باشند و سازگاری با آن‌ها نیاز به کمک و اطمینان بخشی والدین و کمی گذشت زمان‌ است.

• موسیقی می‌تواند به مطالعه دانش آموزان کمک کند. سعی کنید با موسیقی شاد برای رفتن به مدرسه آماده شوید و هنگام کار روی تکالیف که نیاز به تمرکز دارند، به موسیقی ملایم گوش دهید. البته برخی افراد عادت دارند هنگام انجام تکالیف، به موسیقی گوش دهند و برخی عادت دارند همه جا سکوت بوده تا بتوانند به خوبی تمرکز کنند.

• انجام فعالیت‌های دیگر جهت کاهش استرس بسیار مفید می‌باشند زیرا حواس شما را از استرس‌هایی که به آن گرفتار شده اید دور می‌کند و مغز شما را آرام نگه می‌دارد. مطالعات نشان می‌دهد تمرینات دم و بازدم یا فعالیت‌هایی مانند رنگ آمیزی برای دوری از استرس مدرسه بسیار موثر هستند. نباید انتظار داشت که یک دانش آموز، تمام زمان خود را به درس خواندن اختصاص دهد. بهتر است برای استراحت و انجام دیگر فعالیت‌ها یا سایر فعالیت‌هایی که تمرکز بر یادگیری ندارند، در طول روز برنامه ریزی کنید. محدودیت‌های زمانی برای استراحت تعیین کنید تا دانش آموزان بدانند چه زمانی باید به کار بعدی بروند.

• برای سازماندهی و اولویت‌بندی باید با واقع بینی، تکالیف و فعالیت‌ها را اولویت‌بندی کنید و هر بار یک فعالیت را با برنامه ریزی انجام دهید. حتما در برنامه مطالعه و کار خود، زمانی را برای استراحت، بیرون رفتن، قدم زدن، رفتن به باشگاه، گپ زدن با خانواده و... اختصاص دهید.

• یکی از مهم‌ترین مهارت‌هایی که یک دانش آموز می‌تواند یاد بگیرد و به کاهش استرس او نیز کمک می‌کند، مدیریت زمان است. دانش آموزان باید برنامه‌ای ایجاد کنند که تکالیف، کلاس‌ها، کلاس‌های فوق برنامه و سایر فعالیت‌ها را اولویت‌بندی کنند تا مطمئن شوند که می‌توانند همه چیز را به موقع انجام دهند. داشتن یک برنامه مناسب می‌تواند دانش آموزان را از استرس دور کرده و باعث شود که بتوانند به تمام کارهای خود رسیدگی کنند.

• یکی از بهترین راه‌ها برای کاهش استرس دانش آموزان، انجام فعالیت‌های ذهنی است که حواس را فعال می‌کند و تمرکز را از هر چیزی که در حال حاضر باعث استرس می‌شود، دور می‌کند. فعالیت‌های حسی برای کودکان شامل طبیعت گردی، نقاشی، آشپزی، مرتب کردن وسایل یا حتی نواختن یک آلت موسیقی است.

کلام آخر

استرس به اشکال مختلفی ظاهر می‌شود. استرس می‌تواند تاثیر مثبتی روی فرد داشته باشد. استرس خوب زمانی است که به استرس به گونه‌ای متفاوت نگاه می‌کنید. شما همچنان استرس دارید اما به شما انگیزه می‌دهد که بیشتر تلاش کنید، این می‌تواند تأثیر خوبی بر دانش آموز داشته باشد زیرا آن‌ها می‌توانند در تحصیلات خود پیشرفت کنند. با این حال استرس بد، استرس بیش از حد در مورد چیزی و عدم حل کردن آن است. هنگام بازگشایی مدارس، استرس مدرسه رفتن در کودکان ممکن است امری طبیعی باشد. این استرس در برخی کودکان شدید است و در برخی کودکان ضعیف. در این مقاله به کنترل استرس پرداختیم و برخی منابع استرس را شرح دادیم و راه حل‌هایی جهت دوری از استرس بیان کردیم. توجه داشته باشید نقش والدین در کاهش استرس دانش آموزان و تعامل هرچه بهتر با معلم، بسیار تاثیرگذار است و این دو با همکاری همدیگر می توانند با ایجاد محیط آرام و صمیمی، به کاهش اضطراب دانش آموز کمک کنند.